اسرار حج از زبان امام سجاد علیه السلام 
بعضی از روایات که ناظرِ به اسرار حجّ است،(1) گرچه از حیث سند قابل تأمّل و دقت می باشد و جای تحقیق بیشتری دارد، لیکن متن آنها بسیار قوی است. کسانی که احادیث را با متون آنها می شناسند، این گونه از احادیث را هم معتبر می دانند.
علی بن الحسین، امام سجاد ـ سلام الله علیه ـ بعد از سفر حجّ، شبلی را دیدند و فرمودند: چه می کنی؟
عرض کرد: از حج برمی گردم.
فرمـود: آیا آنگـاه که به میقـات رفتی و لبـاس دوختـه را از تـن درآوردی و لباس احـرام را در بر نمـودی و سپس و غسـل احـرام را انجـام دادی؟
عرض کرد: آری.
فرمود: این که لباس دوخته را از بَر گرفتی، آیا هنگام کندن لباس دوخته، قصد کردی که از لباس معصیت بیرون بیایی؟
عرض کرد: نه.
فرمود: وقتی لباس احرام را در بر کردی در این قصد بودی که جامه طاعت در بر می کنی؟
عرض کرد: نه.
فرمود: وقتی غسل احرام انجام دادی، آیا قصد کردی که خود را از گناهان شستشو می کنی؟
عرض کرد: نه، من فقط لباس مخیط و دوخته را بیرون آوردم و لباس احرام را در بَر کردم و وقوف نمودم. و نیت کردم همان چیزهایی را که دیگران انجام می دهند.
فرمود: پس تو احرام نبسته ای! احرام یک دستور ظاهری دارد که همه آن را انجام می دهند و یک دستور باطنی و سرّی دارد که تنها اهل سیر و  سلوک و کسانی که به اسرار حجّ آگاهند، به آن توجه دارند.
ــــــــــــــــــــــــــــــــــ
1 ـ مستدرک الوسائل، ج10، ص166، روایت شبلی.
در احیاءالعلوم غزالی آمده است: کسی شبلی را به خواب دید و از او پرسید: پروردگار با تو چه کرد؟ شبلی پاسخ داد: آن سان مرا به حساب گرفت که سخت نومید شدم و آن هنگام مرا در بخشایش غرقه ساخت.


اینجا از خدا غیرِ خدا طلبیدن خطاست
وقتی امام سجاد ـ سلام الله علیه ـ به مکّه مشرف شد، به عرض ایشان رساندند: والی مدینه که باغ شما را به ستم گرفت شکایت او را به عبدالملک خلیفه وقت برسانید، چون عبدالملک در این سال به مکّه آمده است. حضرت فرمود: من در کنار کعبه، از صاحب این خانه دنیا نمی خواهم چه رسد که به غیر خدا پناه ببرم و مسائل دنیا را در این جا مطرح کنم! این جا جای نیایشی است که انسان را با محبوب حقیقی آشنا کند. بدا به حال کسی که در کنار کعبه، از صاحب کعبه غیر از محبوب حقیقی را طلب کند!
امام سجاد ـ علیه السلام ـ در عرفات دید سائلی به تکدّی پرداخته، گریه می کند. حضرت فرمود:
اگر تمام دنیا دستِ این مرد بود و از دست او گرفته می شد، حق نداشت امروز در این سرزمین برای آن اشک بریزد! این جا از خدا غیر خدا را طلبیدن، ضرر کردن است.
به تعبیر استاد بزرگوار، حکیم متألّه، مرحوم الهی قمشه ای ـ قدس الله سرّه الشریف ـ :
حجرالأسود خالِ لب لعل است و این خال را ببوس تا به محبوبت برسی. بوسی حَجَر خالِ لب لعل نگاران.(1)
زائر با یمین خدا بیعت می کند و حجرالأسود را تنزل دست پروردگار می داند; چه این که کعبه را تنزّل بیت معمور و عرش خدا می داند و طواف خود را تنزّل طواف فرشتگان می شمارد. و سرانجام خود را فرشته ای متوسط می یابد و آثار فرشتگی را در خود مشاهده می کند.
وقتی به سرزمین عرفات می رسد، دعاهای خاصّ عرفه را همانند امام سجّاد و سالار شهیدان، سیدالشهدا ـ علیهماالسلام ـ می خواند.
امّا زمزم، رسول الله ـ صلّی الله علیه وآله وسلم ـ آن قدر به آب زمزم علاقه داشت که استهداء می کرد و می فرمود: شما که از مکه به مدینه می آیید، برای من آب زمزم سوغات بیاورید.(2) این آب در اثر نیایش آن مادر جوشید. وقتی هاجر به ابراهیم خلیل عرض کرد من و این کودک نوزاد را در این سرزمین لم یزرع به که می سپاری (اِلی مَن تَدَعُنا) فرمود: به صاحب این سرزمین (اِلی ربّ هذه البنیة)(3) این گفتن همان و آرامش قلب مادر همان.
وقتی کودک تشنه شد، مادر به دنبال آب، هفت بار از سینه صفا به مروه و از بالای مروه به صفا رفت و آمد. ناگهان دید که زیر پای کودک نوزاد چشمه ای جوشیده است که همچنان هزاران قرن است می جوشد! چه با برکت است زمزم!
بدا به حال کسی که با آب زمزم وضو بگیرد، در کنار کعبه طواف کند و از خدا غیر خدا بخواهد و نورانی نشود!
امام صادق ـ علیه السلام ـ فرمود: «نور الحق لا یزال علی الحاج ما لم یذنب. (4)
«حاجی تا زمانی که آلوده به گناه نشود، نور خدا در او هست و زایل نمی شود.
این عالی ترین بها به حج و زیارت است. این عمل نور است. خوشا به حال کسی که این نور را در آن جا ببیند و در جان خود پیاده کند.
وقتی انسان از کعبه و از سفر بیت الله باز می گردد باید طواف وداع انجام دهد و با خدا گفتگو کند.
روایت شده که امام هشتم ـ علیه السلام ـ آنگاه که می خواست کعبه، این بنای توحید را وداع کند، به خدا عرض می کرد:
«اِنّی انقلبُ علی أن لا اله الاّ أنت (5)
«خدایا! من از کنار خانه تو با توحید بازمی گردم و بر این اعتقادم که پروردگاری جز تو نیست
زائر باید بگوید: خدایا! من موحّد از اینجا می روم و نه تنها معتقدم که در عالم خدایی هست که این ضعیف ترین درجه توحید است بلکه آنچنان موحّدم که تمام کارها را فانی در کار تو و تمام اوصاف را فانی در وصف تو و بالأخره تمام ذوات را فانی در ذات تو می بینم (انّی انقلب علی أن لا اله الاّ أنت.)
پی نوشت ها:
1 ـ دیوان الهی قمشه ای.
2 ـ من لا یحضره الفقیه، ج2، ص135
3 ـ فروع کافی، ج4، ص201
4 ـ فروع کافی، ج4، ص253; ثواب الاعمال صدوق، ص74
5 ـ وافی، باب دخول الکعبه.
منبع: عرفان حج /آیت الله جوادی آملی لینک